Diagnoza - narzędzia wypracowane w modelach wsparcia
Przedstawiamy Państwu wybrane narzędzia do przeprowadzenia diagnozy, tj. rozpoznania umiejętności i potrzeb uczestników wypracowane w testowanych modelach wsparcia w ramach realizacji projektu „Szansa – nowe możliwości dla dorosłych”. Poniżej zostały załączone materiały rekomendowane do wdrażania w projektach mających na celu podniesienie umiejętności podstawowych u osób dorosłych. Do każdego z wymienionych poniżej modeli została dodana również krótka charakterystyka.
Model wsparcia pn. „AKADEMIA DOBREGO ŻYCIA – model podnoszenia podstawowych umiejętności cyfrowych i kompetencji społecznych Seniorek i Seniorów 60+”
Model wsparcia pod nazwą „AKADEMIA DOBREGO ŻYCIA – model podnoszenia podstawowych umiejętności cyfrowych i kompetencji społecznych Seniorek i Seniorów 60+” był testowany przez Collegium Civitas.
Głównym celem projektu było podniesienie umiejętności cyfrowych oraz kompetencji społecznych uczestników modelu, tj. osób w wieku 60+. Aby podkreślić praktyczny wymiar rozwoju umiejętności cyfrowych zostały one włączone w temat przewodni modelu, którym było zdrowe odżywianie.
Jednym z elementów modelu była diagnoza, która miała na celu określenie poziomu umiejętności podstawowych (rozumienia i przetwarzania informacji, umiejętności cyfrowych) oraz kompetencji społecznych uczestników, a także określenie potrzeb edukacyjnych zrekrutowanych osób. Diagnoza służyła również zebraniu informacji, które stanowiły podstawę do opisu specyfiki funkcjonowania osoby diagnozowanej, trudności, jakich doświadcza oraz tego, na czym należy się skupić w pracy z nią.
Diagnoza prowadzona była w oparciu o następujące narzędzia diagnostyczne:
- Kwestionariusz główny oraz kwestionariusz badający potrzeby i oczekiwania
Badanie ankietowe, zrealizowane w formie ankiety audytoryjnej. Narzędzie stworzone na potrzeby testowania modelu obejmowało 18 pytań w kwestionariuszu głównym (zamkniętych i półotwartych). Pytania dotyczyły rozumienia i tworzenia informacji, umiejętności cyfrowych oraz kompetencji społecznych.
Kwestionariusz „Potrzeby i oczekiwania” zawierał 5 pytań w części głównej oraz 4 pytania w metryczce. Pytania w części głównej dotyczyły min.: przydatnych tematów w obszarze korzystania z nowych technologii, ważnych obszarów dotyczących zdrowego odżywiania, preferowanej częstotliwości zajęć, organizacji dojazdu, czy potrzeby pomocy w opiece nad osobą zależną.
Kwestionariusz – potrzeby i oczekiwania
- Scenariusz indywidualnego wywiadu pogłębionego:
Wywiad wraz z krótkim kwestionariuszem polegał na przeprowadzeniu szczegółowej
i bezpośredniej rozmowy, dającej szanse na pogłębienie wyników badania ankietowego, szczególnie w obszarze: rozumienia i tworzenia informacji, umiejętności cyfrowych oraz kompetencji społecznych.
Istotnym elementem wywiadu była część praktyczna, pozwalająca na rzeczywistą weryfikację deklarowanych umiejętności cyfrowych, związanych z obsługą telefonu komórkowego. Zadania praktyczne dotyczyły wykonania następujących czynności na telefonie komórkowym:
-wysłanie sms o treści „Dzień dobry!” na wskazany numer telefonu,
-zapisanie wskazanego numeru w kontaktach w telefonie i nadanie mu nazwy „Projekt”,
-ustawienie budzika w telefonie na godz. 6:00 rano,
-wyszukanie w internecie informacji na temat godzin otwarcia urzędu miasta.
Model wsparcia pn. „Sąsiedzi”
Model wsparcia pod nazwą „Sąsiedzi” był testowany przez Centrum Kształcenia Ustawicznego w Białymstoku. Model skierowany został do grupy obcokrajowców z prawem do legalnego zatrudnienia w Polsce z niskimi umiejętnościami podstawowymi.
Wsparcie edukacyjne prowadzono w zakresie rozwijania umiejętności podstawowych w obszarze rozumienia i tworzenia informacji (w tym nauki języka polskiego), rozumowania matematycznego oraz umiejętności cyfrowych. Integralną częścią wsparcia było także nabywanie kompetencji społecznych w zakresie komunikacji interpersonalnej, współpracy z innymi osobami, radzenia sobie w sytuacjach trudnych, podejmowania decyzji.
Głównym celem diagnozy było wyłonienie odpowiedniej, pod względem posiadanych określonych umiejętności podstawowych, grup uczestników modelu.
Narzędzia wykorzystywane w czasie diagnozy
W procesie diagnozy zostały wykorzystane autorskie narzędzia diagnostyczne – testy diagnostyczne.
W ramach diagnozy zastosowano trzy rodzaje testów diagnostycznych z zakresu:
1. Rozumienia i przetwarzania informacji – test składający się z tekstów źródłowych oraz pytań testowych zamkniętych w odniesieniu do nich, zadaniem uczestnika było wybranie właściwej jego zdaniem odpowiedzi z możliwych zaproponowanych wariantów
Test z zakresu umiejętności rozumienia i przetwarzania informacji – umiejętności językowe
Klucz z rozwiązaniami do testu – umiejętności językowe
2. Rozumowania matematycznego – test składający się z zadań, do których określono propozycję odpowiedzi, zadaniem uczestnika było wybranie właściwej jego zdaniem odpowiedzi z możliwych zaproponowanych wariantów
Test z zakresu umiejętności rozumowania matematycznego
Klucz z rozwiązaniami do testu – umiejętność rozumowania matematycznego
3. Umiejętności cyfrowych – test składający się z pytań testowych zamkniętych, zadaniem uczestnika było wybranie właściwej jego zdaniem odpowiedzi z możliwych zaproponowanych wariantów
Test z zakresu umiejętności cyfrowych
Klucz z rozwiązaniami do testu – umiejętności cyfrowe
Testy diagnostyczne były wypełniane w w formie elektronicznej w trakcie spotkania stacjonarnego.
Instrukcja dla osoby prowadzącej diagnozę
W obszarze kompetencji społecznych był przeprowadzany wywiad swobodny oraz obserwacja, w celu weryfikacji takich obszarów jak: np. komunikowanie się, rozwiązywanie problemów, radzenie sobie w sytuacjach trudnych. Wywiad obejmował także zakres związany z motywacją uczestnika do udziału w zajęciach oraz określenia jego potrzeb edukacyjnych.
Model wsparcia pn. „Skuteczni społecznie i cyfrowo – harcerski tutoring”
Model wsparcia pod nazwą „Skuteczni społecznie i cyfrowo – harcerski tutoring” był testowany przez Związek Harcerstwa Polskiego Chorągiew Kielecką. Model skierowany został do grupy pracujących osób dorosłych z niskimi umiejętnościami podstawowymi.
Celem modelu wsparcia było podniesienie umiejętności cyfrowych i kompetencji społecznych wśród 50 osób dorosłych, powyżej 25 roku życia, czynnych zawodowo tj. pracujących, z województwa świętokrzyskiego z niskimi umiejętnościami podstawowymi.
Jednym z elementów modelu była diagnoza, która miała na celu określenie poziomu umiejętności cyfrowych i kompetencji społecznych uczestników. Po przeprowadzonej diagnozie opracowano dla uczestników indywidualne ścieżki wsparcia, oparte o system zobowiązań i wyzwań (zgodnie z przyjętą metodą – Harcerską Metodą Wychowawczą, tj. uczenia się przez działanie i stawianie wyzwań).
W ramach prowadzonej diagnozy wykorzystano autorskie narzędzia diagnostyczne w postaci kwestionariusza testu oraz kwestionariusza swobodnej rozmowy.
Zastosowane narzędzia:
Test umiejętności cyfrowych – test wielokrotnego wyboru złożony z pytań o różnym stopniu złożoności.
Wskazówki dla osoby prowadzącej diagnozę
Ostatni etap diagnozy stanowiła informacja zwrotna przekazywana uczestnikom. Diagności, na podstawie wyników z diagnozy, określali możliwości udzielenia wsparcia oraz indywidualne ścieżki osiągnięcia celu.
Model wsparcia pn. „Świat nowych technologii – nowych możliwości”
Model wsparcia pod nazwą „Świat nowych technologii – nowych możliwości” był testowany przez Stowarzyszenie Instytut Nowych Technologii, skierowany był do osób w wieku 50+.
Głównym celem modelu było podniesienie umiejętności cyfrowych i kompetencji społecznych u osób w wieku 50+, mieszkańców województwa łódzkiego, poprzez realizację cyklu szkoleń oraz zapewnienie im indywidualnego wsparcia.
Jednym z elementów modelu była diagnoza, która miała na celu określenie poziomu umiejętności podstawowych w zakresie umiejętności cyfrowych oraz kompetencji społecznych uczestników (takich jak: współdziałanie, rozwiązywanie problemów, automotywacja, podnoszenie samooceny), a także określenie potrzeb edukacyjnych i pozaedukacyjnych zrekrutowanych osób. Diagnoza służyła również zebraniu informacji, które stanowiły podstawę do opisu specyfiki funkcjonowania osoby diagnozowanej, jej barier (edukacyjnych i pozaedukacyjnych, wynikających z dojrzałego wieku, np. konieczność zastosowania naklejek z większymi literami na klawiaturze), jakich doświadcza oraz tego, na czym należy się skupić w pracy z nią podczas jej udziału we wsparciu.
Diagnoza obejmowała poniżej opisane etapy i narzędzia:
Diagnoza umiejętności cyfrowych:
- Pytania dotyczące aspektów edukacyjnych, jaki i pozaedukacyjnych, związanych z możliwościami udziału w projekcie oraz potencjalnymi barierami.
- ćwiczenia stanowiące praktyczną formę sprawdzenia posiadanych umiejętności cyfrowych, polegającą na zleceniu do wykonania 7 zadań. Podczas wykonywania zadań przy komputerze przez każdego uczestnika, diagnosta obserwował działania osoby badanej i przyznawał punkty w wypełnianym przez niego kwestionariuszu, zgodnie z opisanymi w każdym zadaniu wskaźnikami.
Badanie umiejętności cyfrowych – opis przebiegu badania
Załącznik do zadania nr 1 – grafika
Załącznik do zadania nr 2 – formularz
Dla każdego z uczestników został przygotowany także raport indywidualny z diagnozy umiejętności i potrzeb.
Model wsparcia pn. „Żyroskop - wielopoziomowy model wspierania osób dorosłych”
Model wsparcia pod nazwą „Żyroskop – wielopoziomowy model wspierania osób dorosłych” testowany był przez Federację Organizacji Socjalnych Województwa Warmińsko-Mazurskiego FOS-a. W odniesieniu do grup docelowych zdefiniowanych na potrzeby projektu „Szansa”, model skierowany został do osób dorosłych pozostających bez pracy (bierne zawodowo i/lub bezrobotne).
Głównym celem modelu był rozwój umiejętności osób dorosłych w zakresie rozumienia i tworzenia informacji, rozumowania matematycznego, umiejętności cyfrowych oraz kompetencji społecznych, niezbędnych w życiu prywatnym, zawodowym i społecznym. Uczestnikami projektu były osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, doświadczające deficytów umiejętności w wielu wymiarach. W momencie rozpoczęcia udziału w modelu uczestnik otoczony został stałym wsparciem opiekuna procesu edukacyjnego i doradcy edukacyjno-zawodowego. Wsparcie głównie przyjęło formę warsztatową: warsztaty z IT i wykorzystywania technologii cyfrowych, warsztaty z tworzenia dokumentów oraz pozyskiwania i przetwarzania informacji, warsztaty z planowania i prowadzenia budżetu domowego – przy wykorzystaniu innowacyjnej gry edukacyjnej „Efektywne zarządzanie budżetem” oraz warsztaty z kompetencji społecznych. Uczestnicy mogli liczyć również na doradztwo specjalistyczne, zawodowe, a także pomoc prawnika, psychologa i animatora aktywnego trybu życia.
Jednym z elementów modelu była diagnoza, której przedmiotem było zbadanie poziomu umiejętności podstawowych w 8 wybranych zakresach (zestawach uczenia się), tj.:
- Prowadzenie korespondencji mailowej służbowej i prywatnej;
- Tworzenie pism urzędowych oraz wypełnianie formularzy urzędowych;
- Tworzenie listu motywacyjnego i CV;
- Pozyskiwanie i przetwarzanie informacji użytkowej z różnych źródeł;
- Korzystanie ze stron internetowych i serwisów społecznościowych;
- Korzystanie z serwisów i platform internetowych; Korzystanie ze smartfonów i/lub tabletów;
- Planowanie i prowadzenie domowego budżetu jak i również kompetencje społeczne uczestników.
Diagnoza przeprowadzona wśród uczestników wsparcia umożliwiła określenie ich indywidualnych potrzeb edukacyjnych oraz określenie barier, które mogą utrudniać zrealizowanie i osiągnięcie powodzenia zaplanowanej indywidualnej ścieżki wsparcia.
Informacja zwrotna została przekazana uczestnikom podczas bezpośredniej rozmowy.
Badanie zostało przeprowadzone z wykorzystaniem autorskiego kwestionariusza diagnoz (diagnoza wstępna, diagnoza pogłębiona) złożonego z powiązanych ze sobą kwestionariuszy wywiadu skategoryzowanego i nieskategoryzowanego oraz scheduły obserwacji realizacji zadań w warunkach symulowanych. Poddano także analizie dane zawarte w dokumentacji rekrutacyjnej. Miejsce spotkania było dostosowane do potrzeb osoby diagnozowanej. Zapewniono materiały i sprzęt potrzebny do przeprowadzenia diagnozy. Rozmowa została przeprowadzona w spokojnej atmosferze.
Diagnoza obejmowała poniżej opisane etapy i narzędzia:
- Badanie umiejętności podstawowych i potrzeb uczestników wsparcia (diagnoza wstępna i pogłębiona – przygotowano zestaw pytań i zadań praktycznych)
Na tym etapie diagnozowane były umiejętności podstawowe i kompetencje społeczne uczestników projektu, a także bariery o charakterze biopsychospołecznym. Określone zostały indywidualne potrzeby rozwojowe, edukacyjne i społeczne kandydatów, a także ustalono możliwości uczestnictwa badanych w proponowanych formach zajęć
Wzór diagnozy wstępnej wraz z kluczem
- Opracowanie diagnozy
Wyniki diagnozy zostały opracowane dla każdego uczestnika wsparcia. Posłużyły one do skonstruowania Indywidualnej Ścieżki Edukacyjnej.
- Wypracowanie Indywidualnej Ścieżki Edukacyjnej (IŚE).
Jest to plan mający na celu ustalenie indywidualnych działań, które prowadzą np. do znalezienia/zmiany odpowiedniej pracy dla osoby zainteresowanej/podjęcia nauki.
Diagnoza kończyła się opracowaniem raportu indywidualnego dla każdej diagnozowanej osoby i utworzenia na jej podstawie Indywidualnej Ścieżki Edukacyjnej (IŚE). Wnioski z diagnoz indywidualnych były kluczowe dla konstruowania indywidualnego wsparcia edukacyjnego, psychologicznego i społecznego, w tym do dobrania odpowiednich metod pracy w każdym z tych obszarów.
Wsparcie Integracyjno-Edukacyjne Migrantów (WIEM) opracowane przez Akademię Ignatianum w Krakowie
Model skierowany został do grupy obcokrajowców z prawem do legalnego zatrudnienia w Polsce, zamieszkujących teren województwa małopolskiego.
Wybór grupy docelowej przez Grantobiorcę podyktowany był znajomością czynników utrudniających włączanie się obcokrajowców w proces uczenia się oraz dysponowaniem kapitałem kadrowym, który również doświadczył problemów związanych z migracją.
Celem głównym modelu było podniesienie poziomu podstawowych umiejętności z zakresu rozumienia i tworzenia informacji, umiejętności cyfrowych oraz kompetencji społecznych, w szczególności w zakresie komunikowania się z innymi i pracy w zespole.
Zajęcia edukacyjne w zakresie podnoszenia umiejętności podstawowych odbywały się w języku polskim, dlatego istotnym elementem oferowanego wsparcia były lekcje języka polskiego, jako obligatoryjny element dla wskazanej grupy docelowej. Uczestnicy testowanego modelu mogli również otrzymać dodatkowe wsparcie, obejmujące pomoc psychologiczną (indywidualną i grupową) oraz doradztwo edukacyjne i zawodowe, uwzględniające specyfikę lokalnego rynku pracy.
Celem diagnozy było sprawdzenie poziomu umiejętności podstawowych w zakresie: rozumienia i tworzenia informacji, umiejętności cyfrowych oraz kompetencji społecznych, a także sprawdzenie poziomu znajomości języka polskiego. Dzięki diagnozie zespół projektowy uzyskiwał informację się nt. stopnia umiejętności diagnozowanych osób oraz przyporządkować każdą osobę do grupy z języka polskiego, w zależności od ilości otrzymanych punktów.
Diagnoza obejmowała poniżej opisane etapy i narzędzia:
- Test pn.: „WIEM” do badania umiejętności podstawowych: test składał się z 27 pytań otwartych i zamkniętych. Pytania 1-9 dotyczyły „Tworzenia i rozumienia informacji”, pytania 10-19 dotyczyły „Umiejętności cyfrowych”, pytania 20-27 dotyczyły „Kompetencji społecznych”. Do modelu zakwalifikowały się te osoby, które uzyskały łącznie od 0-40 pkt, co daje 0%-74% poprawnych odpowiedzi (maksymalna liczba punktów do uzyskania = 54 punkty). Opracowane narzędzie było autorskie, opracowane na potrzeby testowania modelu wsparcia.
Test pn.: „WIEM” do badania umiejętności podstawowych
- Test do badania poziomu znajomości języka polskiego: składał się z 54 pytań zamkniętych, jednokrotnego wyboru. Celem tego testu było poznanie poziomu znajomości języka polskiego przez uczestnika i przyporządkowanie go do odpowiedniej grupy zaawansowania. Utworzono dwie grupy zaawansowania, grupa A1 i grupa B1. Maksymalnie uczestnik mógł uzyskać 54 punkty, osoby, które otrzymały od 0-40 były przypisane do grupy A1, a osoby który uzyskały 41-54 punkty były przypisane do grupy B1.
Test do badania poziomu znajomości języka polskiego
- Wywiad: przeprowadzony był celem sprawdzania elementów związanych z integracją, aktywizacją i kompetencjami społecznymi uczestników. Na podstawie jego wyników przygotowane były zajęcia przez dedykowanego specjalistę. Psycholog obecna podczas etapu diagnozy rozmawiała z uczestnikami oraz opracowała scenariusz spotkań.
Kandydaci, którzy wypełnili oba testy otrzymywali odpowiedź o wyniku i tym samym kwalifikacji do testowanego modelu. Testy były sprawdzane przez diagnostów i opiekunów edukacyjnych, według określonego wcześniej klucza.
Po uzyskaniu pozytywnego wyniku, kwalifikującego do wsparcia edukacyjnego kandydat/kandydatka otrzymywał komplet dokumentów do wypełnienia.
Ostatnim elementem diagnozy było przygotowanie przez zespół diagnostów Indywidualnego Planu Rozwoju dla każdego uczestnika z informacją o tym w jakich zajęciach powinni uczestniczyć aby nabyć/wzmocnić umiejętności, oraz jakie dokumenty/dowody powinni gromadzić w swoich teczkach, aby dokumentować nabywane umiejętności podstawowe w zakresie tworzenia i rozumienia informacji, umiejętności cyfrowych oraz kompetencji społecznych. Plan pełnił rolę scenariusza indywidualnej ścieżki wsparcia każdego z uczestników modelu – sposobu działania dla edukatorów i kadry wspierającej oraz dokumentu informującego dla uczestnika.